Ích Mẫu Thảo - vị thuốc quý dành cho phụ nữ
"Nhân trần ích mẫu đi đâu; Để cho gái đẻ đớn đau thế này" ... Câu nói từ ngàn xưa truyền lại nói về Ích Mẫu Thảo, một vị thuốc quý được nhân dân ta tin dùng trong điều trị các bệnh phụ nữ và nhất là ở phụ nữ sau sinh nở.Ích Mẫu Thảo (益母草 - Yi Mucao) có danh pháp khoa học Leonurus japonicus, là một loài cây thân thảo có hoa, vốn sinh trưởng ở vùng Đông Á từ Nhật Bản, Hàn Quốc tới Campuchia, nhưng ngày nay đã được di thực tới nhiều nơi trên thế giới. Ở nước ta, Ích Mẫu mọc hoang khắp nơi, từ đồng bằng đến miền núi, từ Bắc chí Nam, bờ suối, ven sông, bên đường, ruộng hoang,... đâu đâu cũng có. Cuối Đông hoặc đầu Xuân hạt rơi xuống đất nảy mầm, cuối Xuân hoặc đầu hè thì ra hoa, khi đó có thể nhổ hoặc chặt về, cắt thành từng đoạn ngắn, rửa sạch, dùng tươi, hay phơi trong râm để héo đem nấu cao, hoặc phơi khô để dùng dần.
Theo Đông y, Ích Mẫu Thảo có vị đắng cay, tính mát, quy kinh can, tâm bào, bàng quang. Có tác dụng trục ứ huyết, sinh huyết mới, hoạt huyết, điều kinh, lợi thủy tiêu thũng. Mỗi ngày dùng 6 - 12g thân lá sắc uống, giúp trị chứng kinh nguyệt không đều, thống kinh, bế kinh, phù thũng, chấn thương ứ huyết. Dùng ngoài giã đắp hoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa... Tuy nhiên, nếu dùng Ích Mẫu quá liều có thể gây sảy thai.
Hạt Ích Mẫu (Sung Úy Tử) có vị cay, tính hơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết và điều kinh. Thường dùng trị chứng rối loạn kinh nguyệt, lạnh bụng dưới, thận tinh hư hao,...
Một số món ăn và bài thuốc từ vị thuốc Ích Mẫu Thảo:
1. Rối loạn kinh nguyệt, thống kinh, huyết hư: Trà Ích mẫu thảo 10g, Táo đỏ 3 quả, có thể thêm đường theo ý thích, hãm nước sôi uống 5-10 ngày.
2. Suy nhược toàn thân và cằn cỗi ở phụ nữ: Ích mẫu 30 - 60g, nấu với trứng gà hay thịt gà, ăn hàng ngày. Dùng đến khi cơ thể khỏe mạnh, da dẻ trắng hồng, kinh nguyệt đều đặn.
3. Kinh nguyệt không đều, thấy kinh trước kỳ (ngắn vòng), kinh ít, đau bụng trước khi thấy kinh: Dùng 20g thân lá sắc uống 10 ngày kể từ ngày thứ 14 sau kỳ kinh.
4. Viêm thận cấp và phù thũng: Ích mẫu tươi 180-240g, nấu với 700ml nước và cô lại còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày.
5. Thuốc bổ huyết điều kinh: Ích mẫu 80g, Nghệ đen (Nga truật) 60g, Ngải cứu 40g, Hương phụ 40g, Hương nhu 30g. Tất cả sao vàng tán bột mịn, luyện với mật, làm thành viên to bằng hạt đậu xanh. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 20 viên.
6. Chữa can nhiệt, mắt đỏ sưng đau: Quả Ích mẫu, Cúc hoa, hạt Muồng, hạt Mào gà trắng, Sinh địa, mỗi vị 10g. Sắc uống ngày hai lần.
